Vísindafélag Íslendinga fagnaði aldarafmæli sínu þann 1. desember 2018 með afmælismálþingi á Kjarvalsstöðum. Setja má stofnun félagsins í beint samhengi við samþykkt sambandslaganna 1918 og þær framtíðarvonir sem þau glæddu, m.a. fyrir vísindastarf á Íslandi.
Yfirskrift þingsins var „Vísindafélag hverra?“ og var sjónum beint að sjálfsmynd íslensku þjóðarinnar, hvernig hún hefur mótast og verið mótuð í gegnum tíðina.
Fræðimenn á sviði listrannsókna, mannfræði, stjórnmálafræði og sagnfræði skoðuðu hugmyndir um íslenska þjóð og íslenskt þjóðríki frá ýmsum sjónarhornum og veltu því fyrir sér hvort og hvernig komandi kynslóðir muni bera þær hugmyndir áfram inn í aðra öld fullveldis.
Myndbandsupptökur af málþinginu (YouTube)
Hljóðupptöku af hverju erindi fyrir sig má finna hér á eftir.
Erindi:
Ávarp Ernu Magnúsdóttur, forseta Vísindafélags Íslendinga
Þjóðerni, kvenréttindabarátta og Alþingishátíðin 1930
Sigríður Matthíasdóttir, sagnfræðingur fjallar um kvenréttindabaráttu þriðja áratugar 20. aldar og hugmyndir um þjóðernið sem karllegt fyrirbæri og setur í samhengi við Alþingishátíðina 1930.
Myndmál fullveldisins
Guðmundur Oddur Magnússon (Goddur), Rannsóknarprófessor við Listaháskóla Íslands rekur uppruna, helgun og afhelgun myndmáls þjóðarinnar, tilurð skjaldarmerkis fullveldisins, fjallkonunnar og fánans.
Þjóð, tunga og innflytjendur
Unnur Dís Skaptadóttir, prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands veltir upp hugmyndum um íslenskt þjóðerni og beinir sjónum meðal annars að hlutverki tungumálsins í að skilgreina hverjir geti gert tilkall til íslenska þjóðernisins.
Fullveldið og merking þess á nýrri öld
Eiríkur Bergmann, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst ræðir um merkingu fullveldisins í hugum Íslendinga í sögu og samtíð. Farið er yfir fullveldisbaráttuna á nítjándu öldinni og áhrifum fullveldisins á þeirri tuttugustu. Þá eru utanríkissamskipti Íslands skoðuð út frá bæði praktískri sem og huglægri merkingu fyrirbærisins á tuttugustu og fyrstu öldinni.
Málþingið var hluti af röð málþinga um vísindi og samfélagslegar áskoranir sem Vísindafélags Íslendinga stendur fyrir í tilefni af aldarafmæli félagsins. Hlutdeild vísindanna í íslenskri menningu frá fullveldi er m.a. skoðuð á málþingunum en félagið var stofnað sama dag og Ísland varð fullvalda ríki með það í huga að öflug vísindastarfsemi væri þjóðinni nauðsynleg til að dafna. Ekki síður er þó hugmyndin að stuðla að almennri umræðu um samhengi vísindanna við samfélagslegar áskoranir með framtíðina í huga.
